W naszym zabieganym świecie, stres stał się powszechnym towarzyszem codzienności, zwykle kojarzonym z destrukcyjnymi konsekwencjami dla zdrowia i samopoczucia. Ale czy na pewno stres jest zawsze dla nas aż taki zły?
Stres to „stan mobilizacji sił organizmu będący reakcją na negatywne bodźce fizyczne i psychiczne (stresory), mogący doprowadzić do zaburzeń czynnościowych a nawet do schorzeń organicznych” (Sobol, 2001, s. 966). Wprowadzenie podziału na dystres i eustres przez Selye’a w 1977 roku otworzyło drogę do zrozumienia różnorodnych reakcji organizmu na stresujące sytuacje, podkreślając istotę pozytywnych aspektów tego procesu. Dystres, czyli stres negatywny, jego skutki są nam wszystkim dobrze znane. Eustres, to stres pozytywny, który mobilizuje do działania. Objawia się w sytuacjach, które są dla nas korzystne. Powoduje wzrost napięcia nerwowego i wymusza przystosowanie się (Ogińska-Bulik, 2009). Eustres najczęściej występuje w takich sytuacjach, jak narodziny dziecka, zawarcie małżeństwa, awans zawodowy, wyjazd na urlop. Powszechnie zapomina się o pozytywnym aspekcie stresu, pamiętamy głównie jego negatywne skutki.
By przyjrzeć się zjawisku stresu pozytywnego, w USA przeprowadzono badanie. Przez 8 lat śledzono życie 30 tysięcy dorosłych (McGonigal, 2016). Badanym zadano pytania:
- Ile stresu doświadczyłeś w ciągu ostatniego roku?
- Czy uważasz, że stres szkodzi twojemu zdrowiu?
U osób, które doświadczyły wiele stresu, ryzyko śmierci wzrosło aż o 43%, jednak dotyczyło to jedynie tych, którzy wierzyli, że stres im szkodzi. U osób, które nie uznawały stresu, jako szkodliwego, ryzyko zgonu nie było zwiększone. Ponadto, ich ryzyko zgonu było najniższe spośród wszystkich badanych, również zestawiając je z osobami, które doświadczyły w życiu niewielkiej ilości stresu.
Nasuwa się pytanie, czy zmieniając nastawienie do stresu, można zmienić reakcję ciała na stres? Przyjrzyjmy się wynikom badania stresu przeprowadzonego przez Harvard (www.ted.com, dostęp z dnia 18.02.2024). Badanie zostało podzielone na dwa zadania.
Pierwszym było, bez uprzedniego przygotowania, wygłoszenie 5 minutowego przemówienia, na temat swoich słabości przed zespołem oceniających ich ekspertów. Na przemawiającego skierowane były mocne światła, badany był nagrywany kamerą, ustawioną wprost przed jego twarzą. Dodatkowo, oceniający podczas przemówienia, mieli za zadanie okazywać dezaprobatę za pomocą gestów. Drugim zadaniem było odliczanie w dół co siedem, zaczynając od 996. W tym czasie eksperci utrudniali zadanie, ponaglając badanego.
Pierwsza grupa badanych wierzyła, że stres jest szkodliwy. Druga grupa została przekonana, że reakcje na stres są pomocne. Odczucia, takie jak przyspieszone tętno i wzmożony pot, to sygnał, że ciało przygotowuje się do sprostania wyzwaniu. Przyspieszony oddech to znak, że mózg dostaje więcej tlenu. Osoby, które nauczyły się postrzegać stres jako zjawisko pozytywne, były mniej zestresowane, bardziej pewne siebie.
Dodatkowo, w czasie badania, zbadano fizyczną reakcję na stres. Tętnice osób, należących do drugiej grupy badanych, pozostały rozluźnione, podczas gdy w czasie typowej reakcji na stres, zwiększa się puls, a tętnice znacznie się kurczą. Tętno nadal było przyspieszone, jednak był to znacznie zdrowszy rodzaj pracy serca. Taka reakcja jest zbliżona do tej w momencie radości, przypływu odwagi.
A czy słyszeliście, że stres uspołecznia? Ściśle związany jest z tym neurohormon, który uwalnia się podczas przytulania, czyli oksytocyna (www.ted.com, dostęp z dnia 18.02.2024). Dostraja ona społeczne instynkty mózgu i przygotowuje nas do zachowań, które umacniają bliskie relacje. Dzięki oksytocynie ludzie odczuwają pragnienie fizycznego kontaktu z przyjaciółmi i rodziną. Wzmacnia ona empatię, skłania nas do niesienia pomocy i wspierania innych. Warto podkreślić, że oksytocyna również jest hormonem stresu. Przysadka mózgowa produkuje ją w czasie reakcji stresowych, co motywuje jednostkę do szukania wsparcia psychicznego.
Oksytocyna, wpływa również na układ sercowo-naczyniowy (Selye, 1978). Rozluźnia tętnice w czasie stresującego wydarzenia. Wpływa również na serce, które posiada receptory tego hormonu. Pomaga ona komórkom serca w regeneracji uszkodzeń powstałych pod wpływem stresu. Potwierdza nam to badanie przeprowadzone na tysiącu Amerykanów w wieku od 34 do 93 lat (McGonigal, 2016). Zadano im dwa pytania:
- Ile stresu doświadczyłeś w zeszłym roku?
- Ile czasu spędziłeś pomagając przyjaciołom, sąsiadom i ludziom z otoczenia?
Oficjalne statystyki wykazały, że każda mocno stresująca sytuacja życiowa, taka jak trudności finansowe czy kłopoty rodzinne podniosła ryzyko śmierci o 30%. Nie dotyczyło to jednak osób, które spędzały czas opiekując się innymi. Wśród nich, nie stwierdzono zwiększonego ryzyka śmierci. Działanie oksytocyny wzmacniane jest przez kontakty międzyludzkie, takie jak zwracanie się o pomoc oraz pomoc innym. Powoduje to też szybszą regenerację po stresie. Odpowiedź organizmu na stres, to wbudowany mechanizm obronny, którym jest kontakt z innymi ludźmi.
A ty, nadal uważasz, że stres Cię tylko i wyłącznie niszczy?
Bibliografia:
- McGonigal, K. (2013). How to make stress your friend z konferencji TED https://www.ted.com/talks/kelly_mcgonigal_how_to_make_stress_your_friend (dostęp z dnia 18.02.2024)
- McGonigal K. (2016), „Siła stresu. Jak stresować się mądrze i z pożytkiem dla siebie”, wyd. Sensus
- Ogińska-Bulik, N. (2009). Czy doświadczenie stresu może służyć zdrowiu?. Polskie Forum Psychologiczne, t. 14, nr 1, 33-45
- Selye, H. (1960). Stress życia. Warszawa: Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich
- Selye, H. (1978). Stres okiełznany. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy
- Selye, H. (1979). Stress in health and disease. Roading: Butterworths
- Sobol, E. (2001). Popularny słownik języka polskiego. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN
Dodaj komentarz